Vietnamnet.vn
VietNamNet giới thiệu phần 1 bàn tròn "Tái cơ cấu kinh tế - Ba năm nhìn lại" với TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế TƯ, cơ quan chủ trì soạn thảo đề án tái cơ cấu kinh tế và TS Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Nhà báo Việt Lâm:Trong nhiều năm gần đây, cụm từ tái cơ cấu kinh tế chắc chắn là một trong những thuật ngữ xuất hiện nhiều nhất trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong các hội thảo khoa học hay trong báo cáo của các cơ quan nhà nước. Thế nhưng, chương trình tái cơ cấu kinh tế triển khai được 3 năm mà đến bây giờ dường như vẫn còn rất nhiều ý kiến khác nhau. Nhiều người đặt ra câu hỏi: tái cơ cấu rốt cuộc là gì? Theo hai ông, câu hỏi này có cần thiết phải đặt ra vào thời điểm này không?
TS Nguyễn Đình Cung: Phải thừa nhận rằng chương trình tái cơ cấu kinh tế mà Chính phủ thực hiện trong 3 năm vừa qua vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau. Bởi vậy, cần phải đặt ra câu hỏi nội hàm của tái cơ cấu là gì. Thật ra, chương trình của Chính phủ dựa trên nội hàm của tái cơ cấu, đó là sự phân bổ lại nguồn lực trong nền kinh tế theo hướng nâng cao chất lượng, năng suất, hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Và lực lượng đóng vai trò phân bổ lại nguồn lực chính là thị trường, chứ không phải nhà nước.
Bởi vậy, để đánh giá xem chúng ta đã tái cơ cấu được hay chưa thì trước tiên phải xem đã thay đổi được cách thức phân bổ nguồn lực như mục tiêu đề ra hay chưa. Theo quan sát của tôi thì không phải ai cũng nhận thức được nội hàm mà chính phủ đang thực hiện chương trình tái cơ cấu là như vậy. Chính vì vậy mới có nhiều ý kiến khác nhau.
Do đó, cần phải thảo luận thêm về nội hàm của tái cơ cấu kinh tế. Chỉ khi thống nhất được về bản chất khái niệm thì sau đó chúng ta mới thống nhất được cách đánh giá liệu tái cơ cấu đã đúng hướng hay chưa; nếu đúng hướng thì mức độ như thế nào; đã đạt được kết quả dự tính hay chưa.
TS Lưu Bích Hồ:Tôi chỉ muốn bổ sung thêm một điểm: khi chúng ta nói tái cơ cấu thì chúng ta phải thấy mục tiêu của nó là gì.
Mục tiêu của tái cơ cấu là để chuyển sang một mô hình tăng trưởng mới mà mô hình tăng trưởng ấy có nội hàm như TS Cung vừa nói - tức là mô hình tăng trưởng dựa trên sự nâng cao chất lượng, năng suất hiệu quả, sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Lâu nay, tất cả những điểm đó chúng ta đều chưa làm được và đã có những lúc cảm thấy đã tới hạn không thể tiến lên được nữa. Cho nên, nói về tái cơ cấu đừng có tách rời với chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Phải dựa vào mục tiêu để đánh giá chứ không phải chỉ đánh giá những việc làm cụ thể. Phải xem mục tiêu đã đạt được đến đâu, ví dụ năng suất, sức cạnh tranh, hiệu quả thế nào? Chứ không phải chỉ chăm chắm xem đã cổ phần hoá được bao nhiêu doanh nghiệp nhà nước, cắt giảm được bao nhiêu nợ công, xử lý được bao nhiêu nợ xấu.
Phân bổ lại nguồn lực mà lấy thị trường là yếu tố quyết định, chính là tiền đề, cơ sở để chúng ta thực hiện được tái cơ cấu, mà muốn làm được việc đó thì phải cải cách thể chế.
Có quan điểm cho rằng, tái cơ cấu lúc nào cũng phải làm. Tôi không đồng ý như vậy. Với chương trình tái cơ cấu lần này, với nội hàm và mục tiêu rõ ràng như vậy thì chúng ta phải đặt ra một hạn định kết thúc cho nó, chứ không thể triền miên mãi được.
 |
Tập trung gỡ rối là chính
TS Nguyễn Đình Cung: Chúng tôi có bộ phận liên tục theo dõi diễn biến và có những tham dẫn chỉ số căn bản của nền kinh tế. Qua đánh giá thì bước đầu những chỉ số như nâng cao hiệu quả, nâng cao năng suất, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế đều có cải thiện. Ví dụ như trước đây, năng suất lao động tăng khoảng 3,5%/năm thì bây giờ đạt khoảng 4,3%/năm. Đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP - chỉ số phản ánh hiệu quả sử dụng các nguồn lực) vào tốc độ tăng trưởng kinh tế thời kỳ 2009-2010 là âm thì nay đã ở mức độ có thể chấp nhận được. Hệ số ICOR (chỉ số đo lường hiệu quả đầu tư - ICOR càng cao tức là càng kém hiệu quả) cũng giảm xuống.
Tuy nhiên, nhiều người đặt vấn đề hoài nghi là các chỉ số cải thiện được như thế có thật là nhờ tái cơ cấu hay do yếu tố nào khác? Tôi cho rằng, những chỉ số này được cải thiện trước tiên là chúng ta đã ổn định được kinh tế vĩ mô một cách chắc chắn và ổn định kinh tế vĩ mô là điều kiện cần thiết để cải thiện môi trường kinh doanh.
Hai là, trong mấy năm vừa rồi chúng ta cải thiện môi trường kinh doanh rất mạnh mẽ và có những bước tiến khác biệt so với trước. Hai yếu tố đó kết hợp với những cải cách tái cơ cấu nhất định trong ba lĩnh vực là tài chính, đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước giúp cho thị trường vận hành tốt hơn.
Nhưng nếu nhìn lại xem ta đã thay đổi căn bản phương thức phân bố nguồn lực trong nền kinh tế, trong đó thị trường là yếu tố quyết định hay chưa thì tôi tin rằng chúng ta chưa làm được.
Tôi cũng đồng ý với TS Lưu Bích Hồ là tái cơ cấu phải có giai đoạn, có thời hạn chứ không thể làm theo kiểu triền miên. Trong đề án của Chính phủ cũng đã giải trình rất rõ rằng có hai thuật ngữ cần làm rõ: chuyển dịch thay đổi - thay đổi thường xuyên, tịnh tiến từ cấp thấp sang cấp cao hơn. Trong khi đó, tái cơ cấu kinh tế là thực hiện sự chuyển đổi tại một thời điểm nhưng với cường độ rất mạnh để nâng cấp bậc về chất của chuyển đổi, nói cách khác đấy là sự chuyển đổi trong một thời gian tương đối ngắn với một tốc độ rất mạnh mẽ và toàn diện. Khi tái cơ cấu đạt được mục tiêu rồi thì quá trình chuyển đổi cứ liên tục diễn ra.
Nếu áp theo tiêu chí này thì phải thừa nhận sự thật rằng chúng ta chưa tạo ra được những thay đổi thực sự mạnh mẽ, quyết liệt và với tốc độ nhanh. Ngược lại, sự thay đổi vẫn theo kiểu đều đều, tịnh tiến chứ chưa phải là một bước nhảy về chất trong quá trình chuyển đổi của nền kinh tế.
 |
TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế TƯ. Ảnh: Lê Anh Dũng |
Nói cho sòng phẳng thì những vấn đề mang tính bản chất như thế vẫn chưa nhúc nhích được là bao. Thử nhìn xem khoa học công nghệ tiến được bao nhiêu? Sáng tạo được bao nhiêu? Lĩnh vực giáo dục mới ra được nghị quyết, còn chuyển biến trên thực tế chưa rõ.
Đối với môi trường kinh doanh, đúng là phải thừa nhận chúng ta đã đạt được bước tiến quan trọng, rồi xếp hạng năng lực cạnh tranh có nhích lên so với trước. Thế nhưng, nhiều người vẫn cảm thấy sốt ruột bởi vì những bước tiến đó vẫn còn chậm so với yêu cầu và khả năng của chúng ta.
Đương nhiên, nếu đặt trong bối cảnh thực tế vừa qua mà VN phải đương đầu: từ tình hình thế giới phức tạp cả về địa chính trị, địa kinh tế, sức ép từ Trung Quốc…mà chúng ta gỡ rối được, ổn định vĩ mô, trở lại trạng thái bình thường của nền kinh tế và bắt đầu khôi phục được tốc độ tăng trưởng. Kết quả như vậy rất tích cực và cần được nhìn nhận đúng mức, chứ không thể cực đoan phủ nhận sạch trơn.
Trên thực tế, chúng ta mới làm được chủ yếu ở vế thị trường. Vế thị trường thì cởi mở hơn, thông thoáng hơn, thậm chí có người nói là mở tối đa. Vế nhà nước mới là vế kìm hãm mà kinh tế thị trường thì hai vế phải đi liền với nhau.
Chúng ta chuyển sang thị trường rồi nhưng nhà nước vẫn có cái gì đó mang tính chất hành chính, kế hoạch hóa tập trung, tư duy cũ và chính điều đấy ngăn cản cải cách thế chế hai bước trong bối cảnh hiện nay.
 |
TS Nguyễn Đình Cung, TS Lưu Bích Hồ và nhà báo Việt Lâm tại bàn tròn. Ảnh: Lê Anh Dũng |
Việt Lâm: Tôi thì hiểu rằng chúng ta có thể dễ dàng chấp nhận những bước đi thay đổi nhỏ mang tính kỹ thuật, vì cái đó dễ làm. Nhưng giờ đến phần quan trọng hơn, là thay đổi cách thức phân bổ nguồn lực, nói cách khác là thay đổi luật chơi thì dường như cần một ý chí chính trị lớn. Phải chăng vì vậy mà đó là cải cách rất khó?
